5 اسفند 1397 9:1
دکتر سید حمیدرضا طیبی رییس جهاددانشگاهی در گفت وگو با اداره کل روابط عمومی این نهاد تاکید می کند که "فکر نمی کنم هیچ نهادی به اندازه ی جهاددانشگاهی برای حل مشکلات وابستگی کشور و رفع آن ها برنامه ریزی و تلاش کرده باشد".
وی ادامه می دهد: موضوعی که جهاددانشگاهی را از سایر نهادها و سازمان های قبل و بعد انقلاب متمایز می کند، نگاه درست به عناصر اصلی تحقق پیشرفت در یک کشور یعنی توسعه فرهنگی، توسعه علمی و فناورانه و توسعه آموزش های مهارتی و انتخاب آن ها در اساسنامه به عنوان زمینه های فعالیت نهاد در اوایل انقلاب یعنی سال ۱۳۵۹ و انجام الگوسازی های بسیار مناسب و موفق در طول فعالیت خود است.
نگاه درست جهاددانشگاهی به عناصر اصلی تحقق پیشرفت کشور
ابتکارات و فعالیت های متمایز جهاددانشگاهی در این چهل سال در حوزه های پژوهشی، فرهنگی، آموزشی و تجاری سازی فناوری چه بوده است؟
موضوعی که جهاددانشگاهی را از سایر نهادها و سازمان های قبل و بعد انقلاب متمایز می کند نگاه درست به عناصر اصلی تحقق پیشرفت در یک کشور یعنی توسعه فرهنگی، توسعه علمی و فناورانه و توسعه آموزش های مهارتی و انتخاب آن ها در اساسنامه به عنوان زمینه های فعالیت نهاد در اوایل انقلاب یعنی سال ۱۳۵۹ و انجام الگوسازی های بسیار مناسب و موفق در طول فعالیت خود است.
ضرورت اداره دانش بنیان جامعه و اقتصاد دانش بنیان از برنامه چهارم توسعه پنج ساله کشور مطرح شد؛ درحالی که جهاددانشگاهی از ابتدای دهه شصت ضرورت توسعه علمی و فناورانه به عنوان موتور محرک تحقق اقتصادی دانش بنیان را در دستور کار خود قرار داد. راه اندازی خبرگزاری های ایسنا، ایکنا و مسابقات ملی مناظره دانشجویی از ابتکارات خوب جهاد در عرصه فرهنگی و اجتماعی کشور محسوب می شوند. در حوزه پژوهش و فناوری همه فعالیت های جهاد از سلول های بنیادی تا فرستنده های رادیویی تا ساخت مته های حفاری همه ارزشمند هستند. در حوزه آموزش ابتکار جهاددانشگاهی در ایجاد دوره های کارشناسی ارشد و دکتری بین دانشگاه علم وفرهنگ جهاد و پژوهشگاه رویان این نهاد از اقدامات موثر در حرکت بومی دانشگاه نسل سوم و یا چهارم است.
برخی حوزه های فعالیتی یا اساساً در این نهاد وجود ندارند یا بسیار کم رنگ اند، مثلا حوزه های مطالعاتی مدیریت، حقوق، رسانه، فیلم و سینما، مهندسی جنگل، مهندسی هواشناسی، مهندسی ساخت ارتز و پروتز؛ جهاددانشگاهی دراین باره برنامه ای دارد؟
من معتقدم هر فعالیتی باید با کیفیت خوب در جهاد شروع شود. هم با نیروی انسانی توانمند وهم با منابع مالی حداقلی موردنیاز. سیاست به اصطلاح &#۱۷۱;راه بینداز و جا بینداز&#۱۸۷; به ویژه در مورد جهاددانشگاهی خوب جواب نمی دهد، چون ازیک طرف در جذب نیروی توانمند موفق نمی شوی و از طرف دیگر چون کشور هنوز برنامه جدی برای پیشرفت متکی بر توان داخل ندارد و مأموریت محور هم حرکت نمی شود؛ وقتی به شما مأموریتی داده نمی شود و شما برای انجام هر کار خوب باید ۳ تا ۱۰ سال صبر کنی، بنابراین ورود به جبهه های جدید کاری به صلاح نبوده و تمام توان باید مصروف ارتقای کیفیت و بهره وری زمینه های فعلی فعالیت باشد که در آن ها صاحب برند شده اید.
درباره ی جهادگران این نهاد
ویژگی های یک جهادگر از ابتدای انقلاب و امروز چگونه تعریف می شود؟
خودباور، علم باور، برنامه ریز، پرتلاش و خستگی ناپذیر، همیشه امیدوار و مستحکم در برابر شکست ها و ناامید نشدن در مقابل درب های بسته و توکل بر خداوند.
رضایت و انگیزه ی جهادگران از نهاد جهاددانشگاهی در این ۴۰ سال چگونه بوده و چه تغییراتی پیدا کرده است؟
این بستگی دارد که شما با چه انگیزه ای وارد این نهاد شده اید؛ به عنوان یک جهادگر و یا یک کارمند؟ جهادگری که می داند کشورش راهی برای پیشرفت و حل مشکلات اقتصادی اش ندارد، به توان علمی و فناورانه خود و به حاصل توان فکری خود اتکا می کند و تلاش می کند علی رغم همه مشکلات، اثبات کند که توان انجام کارهای بزرگ علمی و فناورانه و فرهنگی و آموزشی را دارد یا به عنوان کسی که دریافت حقوق خوب همه هدف زندگی اش هست. جواب اولی مثبت و جواب دومی چون کشور هنوز ضرورت و اهمیت واقعی توسعه علمی و فناورانه را درک نکرده و این نهاد نتوانسته است با قرار گرفتن در جایگاه واقعی و استفاده کامل از ظرفیت هایش جلب منابع مالی مناسب برای پرداخت حقوق خوب و امور رفاهی کند، ممکن است با دید کارمندی خیلی ها ناراضی باشند؛ البته این اصلا به آن معنا نیست که به فکر رفاه جهادگران نباشیم، چنان چه با اعتقاد تلاش کرده و می کنیم که حداقل امکانات رفاهی را فراهم کنیم.
خودباوری و لزوم تجاری سازی فعالیت های پژوهشی
چگونه یک اقدام پژوهشی یا یک فرآیند آموزشی تأثیرات مثبت فرهنگی را به همراه دارد؟ (به ویژه در نسل جوان)
اولین اثر مثبت یک کار موفق پژوهشی و فناورانه ایجاد خودباوری به ویژه در نسل جوان است و اینکه وقتی ببیند یک هم وطن او می تواند با درست درس خواندن و پشتکار به درجات خوبی از موفقیت برسد، این حس در او القا می شود که او هم می تواند منشأ کارهای بزرگ دیگری باشد و لذا درس خواندن او با انگیزه و همراه با فهم درست علم شده و با کار و تلاش، او هم انسان موفقی می شود و این خودباوری آثار فرهنگی یک کار پژوهشی موفق است.
با توجه به این که حوزه ی تجاری سازی یک بخش گره خورده با حوزه ی پژوهش است، اما در حال حاضر در جهاددانشگاهی تشکیلاتی مجزا برای آن در نظر گرفته شده؛ برای رفع فاصله چه اقداماتی باید انجام شود؟
علت جدا شدن حوزه تجاری سازی از حوزه پژوهش و فناوری این بود که فعالیت های بخش پژوهش و فناوری با هدف داشتن فعالیت شاخص در این حوزه در تمام واحدها و هم چنین توسعه بیشتر فعالیت واحدهای موفق به شدت در حال افزایش بود و از طرف دیگر خود پیگیری ها تا رسیدن به نتیجه متاسفانه به علت علاقه به واردات و نداشتن برنامه مدون برای حمایت از توان ملی زمان بر بودند و لذا حجم کار معاونت پژوهش و فناوری زیاد شده بود. وقتی ما سازمان اشتغال هم داشتیم و تجاری سازی و اشتغال غرابت نزدیکی دارند و حجم کار سازمان اشتغال هم کمتر از کار معاونت پژوهش و فناوری بود، تصمیم گرفته شد تجاری سازی به سازمان اشتغال منتقل شود. با مطرح شدن بحث ادغام معاونت آموزشی و تجاری سازی و اشتغال، ممکن است بحث تجاری سازی مجدداً به حوزه پژوهش منتقل شود.
با توجه به فرهنگی بودن ماهیت این نهاد و انتظارات فرهنگی از آن، رسالت جهاددانشگاهی در این زمینه چگونه پیگیری خواهد شد؟
در صحبت های قبلی هم بحث شد که تمام فعالیت های جهاد، ماهیت الگوسازی و فرهنگ سازی دارد و حجم آن ها نیز در هر حوزه، متناسب با نیاز جامعه و توقع مسوولان نظام به ویژه رهبری شکل گرفته است و هیچ فشاری نبوده است که فعالیت در حوزه ای با کاهش و در حوزه دیگری با افزایش مواجه باشد. روال کار جهاد به صورت طبیعی در حال رشد است.
نگاه دیگران به جهاددانشگاهی و میزان ارتباطات برون نهادی آن
نگاه مردم و افکار عمومی به جهاددانشگاهی در مدت چهل سال عمر انقلاب چگونه می باشد؟ آیا پیمایش دقیقی تا به حال دراین باره انجام شده است؟
جهاددانشگاهی علی رغم این که یک نهاد برآمده از متن انقلاب و با فرهنگ جهادی است، ولی یک نهاد کاملا تخصصی و حرفه ای است و لذا به عملکرد آن باید از منظر متخصصان در محیط های فرهنگی، علمی، فناورانه، صنعتی و آموزشی نگاه کرد. پیمایش دقیقی تابه حال انجام نداده ایم، ولی بدون این&#۸۲۰۶;که هیچ گونه تعصبی داشته باشیم، جهاددانشگاهی از منظر عموم افرادی که تابه حال در طی دوران فعالیت خود به ویژه دوران مدیریتی خود چه در واحد و چه در دفتر مرکزی جهاددانشگاهی سروکار داشته ایم، با دید احترام به این نهاد نگاه می کنند. نظر مسئولین ارشد نظام از رهبری نظام و انقلاب اسلامی تا روسای محترم جمهور، روسای سایر قوا و سایر مسئولین ارشد هم مبین عملکرد خوب جهاددانشگاهی است.
میزان ارتباط جهاددانشگاهی با دیگر سازمان ها، وزارت خانه ها و نهادهای کشوری چگونه و در چه سطح است؟ آیا این ارتباطات رضایت بخش است؟
جهاددانشگاهی به شدت در تلاش است که رابطه خود را با تمام سازمان ها و وزارتخانه های مرتبط افزایش دهد. البته به خاطر شرایط تحریم، کمبود منابع مالی برای فعال شدن پروژه ها، نبودن اراده برای حمایت هدفمند از توسعه فناوری در داخل و علاقه به خرید خارجی، از تلاش های خود، آن نتیجه ای را که انتظار داریم نمی گیریم. کشور هم فاقد برنامه مشخص برای توسعه فناوری و حمایت از تولید داخل است؛ چون نظام ملی نوآوری کشور هم از کارآیی لازم برخوردار نیست، بنابراین مأموریت همه سازمان ها و وزارتخانه ها در اراده دانش بنیان کشور و تحقق اقتصاد دانش بنیان مشخص نیست و لذا چون ما اعتقاد به اهمیت توسعه توان داخل داریم، تلاش مان بیشتر یک طرفه است و سرعت نتیجه گیری بسیار کند، ولی بالاخره به اهداف خود می رسیم، چون راهمان را درست انتخاب کرده ایم.
البته با بیت رهبری و معاونتی که مرتبط با جهاددانشگاهی است، ارتباط خوبی داریم. در آبان ماه دیداری خصوصی با مقام معظم رهبری به اتفاق ۲۵ نفر از نسل انقلاب جهاددانشگاهی جهت ارایه دستاوردهای فناورانه جهاددانشگاهی داشتیم و این دستاوردها فوق العاده مورد توجه ایشان قرار گرفت و دستور دادند ارتباط جهاد با وزارتخانه ها و سازمان های مرتبط جهت استفاده از دستاوردهای آن فراهم شود و متعاقباً جلسات بسیار خوبی برگزارشده و بازهم پیگیر هستیم. حضور معاون اول و معاون علم وفناوری رییس جمهور در رونمایی از ۱۰ طرح فناورانه و تمجید و قدردانی آن ها از دستاوردها و عملکرد جهاددانشگاهی، حاکی از ارتباط خوب با دولت و رضایت آن ها، از عملکرد جهاددانشگاهی است. از بیرون، جهاددانشگاهی را نهادی موفق در برقراری ارتباط می دانند، ولی در داخل از نتیجه خودمان به علت عدم استفاده از ظرفیت کامل جهاد، طبیعی است که راضی نباشیم.
نگاه به رقبا و چشم انداز فعالیت های ملی و بین المللی
نگاه جهاددانشگاهی به رقبا در حوزه های مختلف چگونه است؟
جهاد همیشه تلاش کرده است در زمینه هایی وارد شود که دیگران ورود نکرده اند و نیاز کشور رفع نشده است. وقتی شما ورود کنید و کار موفق هم انجام می دهید، این اعتمادبه نفس و خودباوری در دیگران ایجاد می شود که آن ها هم باید وارد شوند و این همان هدفی است که ما به دنبال آن هستیم. از رقابت تا زمانی که شیطنت در کار نباشد، باید استقبال کرد. فعالیت های نوآورانه جهاد وقتی به درجه ای از بلوغ می رسند، باید از بدنه جهاد جدا و به صورت حرفه ای در جامعه فعالیت و رقابت کنند.
رسالت جهاددانشگاهی از آغاز دهه ی پنجم انقلاب با توجه به سوابق گذشته به چه سمتی هدایت خواهد شد؟ آیا این نهاد برای ۴۰ یا ۵۰ سال آینده ی خود، چشم انداز مدونی دارد؟
توسعه فرهنگی، توسعه علمی و فناورانه، توسعه آموزشی و کارآفرینی جزو لاینفک تحقق پیشرفت در هر کشور است و لذا به صورت طبیعی این فعالیت ها در جهاددانشگاهی باید ادامه داشته و سال به سال هم برای ارتقای آن ها کار شود. تا زمانی که کشور هم فاقد برنامه درست برای اداره دانش بنیان کشور و تحقق اقتصاد دانش بنیان همراه با عدالت و اخلاق است، کار الگوسازی های موفق این نهاد باید ادامه پیدا کند، از طرف دیگری گروهی را بنام کانون تفکر درست کرده ایم که با آینده نگاری و رصد تحولات در حوزه های مختلف در دنیا، برای روش ادامه فعالیت جهاددانشگاهی در آینده پیشنهاد ارایه کنند.
چشم انداز توسعه ی فعالیت های بین المللی جهاددانشگاهی چیست؟
تا زمانی که تحریم با این شدت و هوشمندی وجود دارد، طبیعی است که نمی توان انتظار داشت فعالیت های بین المللی جهاد توسعه ی چشمگیر یابد. درعین حال به شدت در حال تلاش برای توسعه فعالیت های بین المللی هستیم و برخی از واحدهای موفق ما نیز دارای سطح مناسبی از این فعالیت ها هستند، ولی توسعه قابل قبول آن منوط به رفع تحریم ها است. امیدواریم با تصویب راه اندازی سازمان بین المللی فعالیت های علمی، فناورانه و آموزشی جمهوری اسلامی (ایریکا) توسط جهاددانشگاهی، سطح همکاری های بین المللی از توسعه ی بسیار مناسب تری برخوردار شود.
جهاددانشگاهی در شرایط تحریم چگونه می تواند به نظام جمهوری اسلامی خدمت کند؟
وقتی تمام فعالیت شما در جهاد بر اساس رفع نیازهای کشور شکل داده می شود، این همان کمک این نهاد به حل شدن مشکلات حاصل از تحریم است. فکر نمی کنم هیچ نهادی به اندازه جهاددانشگاهی برای حل مشکلات وابستگی کشور و رفع آن ها برنامه ریزی و تلاش کرده باشد. همان طور که در یکی از سوالات قبلی اشاره کردم، بعد از دیدار خصوصی آبان ماه با مقام معظم رهبری و ارایه دستاوردهای فناورانه جهاددانشگاهی خدمت معظم له و مورد تحسین قرار گرفتن پروژه های گزارش شده، ایشان هم دستور دادند شرایط ارتباط جهاد با وزرا و روسای وزارتخانه ها و سازمان های مرتبط جهت استفاده از دستاوردها و پیشنهاد های جدید جهاد فراهم شده و هم در سایر جلسات با مسوولان در استفاده از دستاوردها و توانمندی های جهاددانشگاهی در حل مشکلات تاکید می کنند. نتیجه این حمایت ها هم حضور فعال جهاد در جلسات مرتبط با حل مشکلات تحریم و رفع وابستگی ها و هم تهیه ی لیستی از توانمندی جهاددانشگاهی برای تولید فناوری های موردنیاز کشور و تامین منابع برای آن ها در بودجه ی سال ۹۸ بوده است.
ارتباط رسانه ای جهاددانشگاهی با دولت ها و مسایل پیش روی آن
ارتباط جهاددانشگاهی با وجود داشتن خبرگزاری های موثر با دولت های مختلف چگونه بوده و چه راهبردی را در این ۴۰ سال طی کرده است؟
اگر بخواهم صادقانه صحبت کنم، ما در جهاددانشگاهی با یک دوگانگی در مورد خبرگزاری های خود به ویژه ایسنا مواجه هستیم. عدم توسعه یافتگی درست سیاسی و این که سیاسیون ما فکر می کنند یا باید با آن ها باشی و موافق آن ها یا بر آن ها و مخالف آن ها. تصور اینکه یک نهاد فرهنگی و علمی و فناورانه که اتفاقاً وظیفه آن الگوسازی های موردنیاز مسیر پیشرفت کشور است، می تواند وجود داشته باشد و خارج از بلوک بندی سیاسی به صورت مستقل از آن ها و دارای ارتباط با هر دو و با منش بیان موفقیت ها و نقد منصفانه ی مشکلات در حوزه ی خبری خود که آن هم یک الگوسازی موفق مثل ایسنا است عمل نماید، قابل قبول نیست.
لذا در دو دوره مسوولیت من در دولت نهم و دهم و یازدهم، دیدم سعی می شود برای خبرگزاری های ما، مسوولیتی از بیرون و از جناح خودشان منصوب شود که البته من با هر دو مورد مخالفت کردم و اتفاقاً دلیل برکناری من در دولت دهم، همین مقاومت در برابر انتصاب فردی از بیرون برای ایسنا بود، وگرنه از عملکرد من در سایر حوزه ها بسیار هم راضی بودند. لذا سیاست ما در جهاد و رسانه همان شعار همیشگی تبعیت از رهبری و حمایت از دولت بوده است.
البته حفظ استقلال و رعایت اعتدال نسبت به همه ی جریان های سیاسی، کامل رعایت شده است. دقت در سلامت و سرعت اخبار و همین رعایت اعتدال باعث شده که رسانه های ما مورد توجه هم دولت مردان و هم جناح های سیاسی موافق و مخالف دولت و دارای دیدگاه های معتدل باشد؛ البته تیغ نقد ما قدری کند شده است، چون دولت در کشور کارفرمای بزرگ است و مسایل را به هم مرتبط می کنند.
نقش این نهاد در تحقق اهداف سندهای پایه ای نظام جمهوری اسلامی برای آینده به خصوص در سند افق ۱۴۰۴ چگونه دیده شده است؟ و به چه میزان به آن خواهد رسید؟
از ویژگی های جهاددانشگاهی مأموریت محور حرکت کردن واحدهای جهاددانشگاهی به ویژه در حوزه پژوهش و فناوری بود و جهاد تلاش کرد هم پوشانی فعالیت ها در این نهاد به حداقل برسد و این موضوع باعث تخصصی کار کردن و افزایش بهره وری از منابع محدود مالی در خدمت به توسعه کشور بود؛ البته تعداد واحدهای موفق ما محدود بودند. از سال ۱۳۸۵ و با توجه به ابلاغ سند چشم انداز نظام در افق ۱۴۰۴، برای این که جهاددانشگاهی نقش ممتاز و موثری در تحقق اهداف سند چشم انداز نظام داشته باشد، ابتدا سند جایگاه جهاددانشگاهی در افق ۱۴۰۴ را که به عبارتی سند چشم انداز این نهاد هم محسوب می شود، تهیه شد و با تبدیل اهداف کیفی سند به اهداف کمی در افق ۱۴۰۴ و سپس تبدیل آن ها به اهداف کمی سه ساله ی برنامه های توسعه ، اهداف سه ساله ی جهاددانشگاهی تدوین شد.
این ابتکار با ایجاد معاونت هماهنگی و راه اندازی اداره کل برنامه ریزی در این معاونت به صورت جدی دنبال شد. هم اکنون برنامه چهارم و پنجم جهاد اجراشده و برنامه ششم جهاددانشگاهی با تبدیل زمان از ۳ ساله به پنج ساله با دقت بسیار زیادتری تهیه شده است تا همه ی واحدهای جهاددانشگاهی بر اساس نیازهای ملی و مزیت های استانی خود بتوانند فعالیت های شاخص داشته باشند. اهداف به خوبی تدوین شده و مشکل اصلی، تامین منابع مالی برای اجرای برنامه ها است.
به هر صورت شکل گیری فعالیت های پژوهشی و فناورانه ارزشمند در برخی واحدها مثل خوزستان در ساخت مته های حفاری، در خراسان رضوی در حوزه های پزشکی و غذایی، در واحد صنعتی امیرکبیر در تولید تورهای پرورش ماهی در قفس و تولید فناوری های جدید در واحدها و کمک موفق به جهاد و شکل گیری فعالیت های خوب پژوهشی در حوزه ی علوم انسانی مثل پیمایش ملی خانواده در واحد استان البرز در کنار فعالیت های فرهنگی و آموزشی در اکثر واحدهای سازمانی جهاددانشگاهی، حاصل برنامه ریزی و تلاش های انجام گرفته است.
متاسفانه چون هنوز اراده برای پیشرفت دانش بنیان در کشور شکل نگرفته و زمان حدوداً ۳ تا ۱۰ سالی که برای اثبات خود در توان انجام کارهای بزرگ باید صرف کنیم، باعث می شود آثار برنامه ریزی های صورت گرفته بسیار دیرتر نمایان شود. قطعا جهاددانشگاهی در آینده، نقش بسیار پررنگی در تحقق اهداف سند چشم انداز خواهد داشت.
نقش جهاددانشگاهی در شورای عالی انقلاب فرهنگی چگونه است، آیا نمونه هایی از جریان سازی یا هشدار از جانب این نهاد در این شورا اتفاق افتاده است؟
اولا این حقیقت را باید بگویم که علیرغم توقعی که از این شورا می رود، شورا نقش پراهمیت سیاست گذار عالی در توسعه فرهنگی و توسعه علمی و فناورانه کشور را ندارد. دولت های ما هنوز نپذیرفته اند که سیاست گذاری عالی اصولاً باید در خارج از دولت ولی با حضور رئیس دولت و روسای دو قوه ی مقننه و مجریه انجام پذیرد تا هماهنگی های لازم جهت اجرایی شدن سیاست گذاری های عالی صورت گرفته توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام شود. وارد دلایل چرایی این وضعیت نمی شوم؛ از طرف دیگر در کمال تعجب دوقطبی موجود در سیاست کشور در شورای عالی نیز حاکم است؛ لذا مجموعه ای مثل جهاددانشگاهی که می خواهد مستقل از جناح های سیاسی بوده و با آن ها نیز کار کند و به شعار همیشگی خود که تبعیت از رهبری و حمایت از دولت منتخب را جامعه عمل بپوشاند، باید با دقت عمل نماید.
ولی می توانم بگویم جهاددانشگاهی در شورای عالی، جریان ساز حمایت از توان داخل است. دو نفر از اعضای شورای عالی، چندین بار هم به خودم و هم در جلسات دیگر گفتند که شما خسته نشده اید که از دولت نهم و دهم تا دولت یازدهم و دوازدهم مرتب مواضع خود را در حمایت از توان ملی و تولید ملی هم در جلسات اقماری دبیرخانه و هم در صحن شورای عالی تکرار می کنید.